Urban rewilding: Onkruid bestaat niet!

Misschien is het nieuw voor je, maar wist je dat ‘’onkruid’’ in veel gevallen eigenlijk hele nuttige, inheemse en natuurlijke vegetatie is? De term ‘’onkruid’’ refereert volgens de conventionele perceptie van velen naar planten die niet groeien op de plek waar ze volgens mensen zouden moeten groeien. Binnen de benadering van urban rewilding is echter niets minder waar: ‘’onkruid’’ groeit in feite juist precies waar het hoort. Het groeit spontaan en vrijwillig en is om die reden optimaal aangepast aan de natuurlijke en specifieke condities van de desbetreffende groeiplaats.

Dit is dan ook de reden dat ‘’onkruid’’ binnen de benadering urban rewilding spontane-, wilde- en/of natuurlijke vegetatie wordt genoemd. In een notendop is deze benadering daarmee met name een verandering van zienswijze met als praktisch begin eventuele (her)introductie van ecologisch belangrijke soorten opgevolgd door minder menselijke interventie in het beheer van stedelijk groen. Op basis hiervan zet het proces zich verder voort door uiteindelijk ook aan verschillende soorten fauna habitat te bieden in de stad.

Onkruid als natuurlijke beplanting in steden

Spontane begroeiing kan ons op een kostenefficiënte manier helpen om de biodiversiteit terug te brengen in stedelijke gebieden. Ongeveer 68% van de gehele wereldbevolking zal anno 2050 in stedelijk gebied leven, waardoor de oppervlakte van stedelijke gebieden drastisch zal toenemen.

Zeker met het oog op deze toekomstige urbanisatietrend is urban rewilding een benadering met toekomst perspectief. Om het concept van urban rewilding in de praktijk te activeren hoeven we in principe alleen maar de voordelen en de uiterlijke kenmerken van spontane vegetatie groei te leren omarmen en moeten we intensief groen beheer in de stad meer kunnen loslaten. Het klinkt misschien eenvoudig, maar daar komt stiekem nog veel bij kijken. Enkele voordelen die erbij komen kijken worden in dit artikel in ieder geval even kort benoemd en toegelicht:

Het aanjagen van biodiversiteit door Urban Rewilding

Groene stedelijke gebieden bestaande uit spontane vegetatie – waarin minder of geen menselijke interventie in beheer plaatsvindt – laten natuurlijke successie in beplanting toe, zijn zelfregulerend en interacteren op basis van ontstane diversiteit in soorten planten met verschillende soorten fauna gedurende de verschillende seizoenen van het jaar. Tevens ondersteunen wild stedelijk groene gebieden ecologische processen binnen lokale ecosystemen die op hun beurt weer bijdragen aan grotere ecologische netwerken over tijd en aan het leveren van een multifunctionaliteit aan ecosysteemdiensten aan de mens.

Bestendigheid en duurzaamheid van beplanting

Soms wordt wel eens gezegd: ‘’onkruid vergaat niet’’, en dat klopt. Spontane vegetatie is namelijk optimaal aangepast aan de specifieke plek waar het groeit, wat het erg bestendig maakt. Dit is een voordeel ten opzichte van gecultiveerde aangeplante (sier)vegetatie, die niet altijd op een goede manier aanslaat. Aanvullend daarop is voor de groei van spontane vegetatie geen kweek en transport nodig en daarmee is er geen sprake van schadelijke milieu uitstoot gedurende de levensfase van deze planten.

Het bevorderen van sociale cohesie

Spontane begroeiing gaat zijn eigen gang en hierbij is intensief onderhoud niet wenselijk, maar ook zeker niet nodig. Hierdoor zijn beheertaken meer behapbaar en kan dit – indien op de juiste manier begeleid bijvoorbeeld door de gemeente – mensen bij elkaar brengen in het groen. Het echt noodzakelijke beheer kan in samenwerkingsverband worden uitgevoerd door bijvoorbeeld enthousiaste bewoners in medebeheer met de gemeente. Denk hierbij aan ‘’het binnen de perken houden’’ van spontane begroeiing, het verwijderen van eventuele exoten en het (ecologisch weloverwogen) initieel (her)introduceren van de juiste vegetatie voor natuurlijke successie. Uiteindelijk stimuleert dit mensen om actief in de buitenlucht met stedelijke natuur aan de slag te gaan.

Kostenbeheersing

Na eventuele initiële interventie – waarbij inheemse en ecologisch belangrijke icoon- en sleutelsoorten (her)geïntroduceerd kunnen worden – is het belangrijk om de verdere natuurlijke successie van spontane vegetatie te waarderen en zijn gang te laten gaan. Dit resulteert op het gebied van stedelijk groenbeheer in aanzienlijk minder arbeid en manuren. Tegelijkertijd hangt dit samen met een vermindering in onderhoudskosten. Beheerswerkzaamheden zoals snoeien, maaien, het opruimen van bladafval en wieden zijn niet of nauwelijks meer nodig. De tijd die normaal gesproken in dit soort werkzaamheden gestopt wordt, kan dan gebruikt worden om andere belangrijke werkzaamheden te verrichten.

Een connectie met de natuur binnen de stedelijke leefomgeving

De bevordering van wilde vegetatie in de stad helpt om de natuur verder de stad in te trekken en te integreren in de leefomgeving van stadbewoners. In de eerste plaats zijn de uiterlijke kenmerken van spontane begroeiing natuurlijker van aard dan die van gekweekte siervegetatie. Daarnaast gaat het vaak om organisch ontstane beplantingspatronen met complexere structuren en een verscheidenheid op verschillende vlakken zoals planthoogte. Tot slot brengt de groei van natuurlijke/spontane vegetatie – als onderdeel van ecologische processen in de stad – natuur en stadbewoners automatisch weer met elkaar in contact.

Een stedelijke leefomgeving, waarin deze hereniging van mens en natuur mogelijk is, kan als enorm belangrijk worden beschouwd. Wonen en met name opgroeien in zo’n omgeving zal namelijk positieve invloed hebben op de connectie die huidige en toekomstige generaties stadbewoners hebben met de natuur. Een gevolg hiervan is dat het draagvlak voor én de acceptatie van spontane begroeiing in de stad ook op de lange termijn in stand wordt gehouden. Iets dat levensvatbaarheid zal geven aan succesvolle totstandkoming van natuurinclusieve stedelijke leefomgevingen in de toekomst.

Meer info over wat er allemaal komt kijken bij o.a. de aanpak en de acceptatie van urban rewilding in het straatbeeld? Contacteer dan Beau Lagarde via: b.lagarde@nlgreenlabel.nl

Planoloog Beau Lagarde is procesmanager bij NL Greenlabel. Tijdens zijn master Urban Environmental Management aan Wageningen University & Research heeft hij zich gespecialiseerd in Rewilding binnen de stedelijke en bebouwde leefomgeving (Urban Rewilding).