Het lijkt al weer lichtjaren geleden. Vorig jaar, toen we het nog heel gewoon vonden om de wereld te bereizen, bezocht ik met 75 collega’s van Pius Floris Boomverzorging het oerbos Białowieża in Polen. Het was een unieke ervaring. Dit woud, waar in de afgelopen 1000 jaar minimale invloed vanuit de mens is geweest, deed zijn educatieve werk met een taal van totale ongereptheid. Een ervaring die ik wil gebruiken om onze wereld mooier, beter, stabieler en duurzamer te maken.
Onze wereld?
‘Onze wereld’… daar begint het al. Onbewust definieer ook ik de aarde als de wereld in bezit van en beheerst door mensen. Wij staan bovenaan de piramide en denken te kunnen organiseren hoe de planten, dieren, bacteriën en schimmels onder ons het beste ingepast kunnen worden in onze wereld. Het doel van die ordening is dat we als mens maximaal profiteren.
Is de mens een parasiet?
Biologisch gezien is ons gedrag vergelijkbaar met parasitisme: een samenleven tussen soorten waarbij de ene soort (de parasiet) een voordeel heeft en de andere soort daarvan de nadelen ervaart. Dit verschijnsel komt in de natuur op grote schaal voor en is onderdeel van ecologische systemen.
De inheemse plantensoort ratelaar bijvoorbeeld, parasiteert op gras. Gras wordt daardoor teruggedrongen en ondervindt dus nadelen van de ratelaar. Maar de ratelaar doet ook iets anders: door het gras terug te dringen, schept hij bijvoorbeeld ruimte voor orchideeën en zijn rijke bloei is een voedselbron voor hommels. De ratelaar neemt iets af van het gras maar in het ecosysteem biedt hij toegevoegde waarde aan andere soorten. Maar geldt dit ook voor de mens? Maken wij ruimte en bieden wij toegevoegde waarde aan andere soorten?
Białowieża en Corona als les
Het oerbos Białowieża heeft de mens zonder problemen eeuwen lang van voedsel en hout voorzien. Zoals de ratelaar ruimte creëert voor orchideeën, creëerde de mens ruimte voor nieuwe bomen: op de lege, lichte plekken in het bos waar bomen waren gekapt, konden zaailingen uitgroeien tot oerreuzen. Het ecosysteem was in evenwicht en mens was onderdeel van dat systeem. Totdat de mens, zo ongeveer vanaf de industriële revolutie, zichzelf ging gedragen als eigenaar en leider van het ecosysteem. Hierdoor raakte in grote delen van de wereld dat gezonde evenwicht uit balans. Białowieża is een uniek bos dat deze ontwrichting heeft ontlopen en waar de mens nu zichzelf, door het inzetten van een kudde handhavers, moet tegenhouden ook daar het ecosysteem uit evenwicht te brengen.
Ook Corona heeft ons met de neus op de feiten gedrukt want er blijkt een verband te zijn tussen de uitbraak van Corona en de vernietiging van ecosystemen door de mensen. Recent onderzoek van het Wereld Natuurfonds toont aan dat bossen een rol spelen bij het beteugelen van micro-organismen die verantwoordelijk zijn voor infectieziekten. Gezonde bossen zijn onze bondgenoten!
Les voor de mens
Misschien is dat de les voor de mens. We mogen best voordelen van de natuur ontvangen. We mogen best oogsten van die natuur om in onze basisbehoeften te voorzien. Maar het is in ons eigen belang dat we dat in evenwicht met de natuur doen. In dat evenwicht hebben wij ook eeuwen kunnen functioneren!
Hoe we dat moeten doen? Dat weten we best en we zitten op een aantal gebieden op de goede weg. Het begint met de natuur en bossen behandelen als bondgenoot. Dat is de boodschap van Białowieża en Corona, en van al die andere ecosystemen die ons toch hele duidelijke signalen geven dat het roer om moet.
Mark Rotteveel
Projectadviseur en Ambassadeur Leefbare stad, Koninklijke Ginkel Groep