Aanleiding voor de Natuurherstelwet
Uit onderzoek van het Europees Milieuagentschap is gebleken dat de natuur in de Europese Unie in een slechte staat verkeert en steeds verder verslechtert. Verdere achteruitgang vormt een bedreiging voor de voedselzekerheid, de veiligheid en de volksgezondheid van de inwoners van Europa. De Natuurherstelwet moet ervoor zorgen dat ecosystemen worden versterkt en de veerkracht van onze voedselsystemen beter wordt beschermd. De maatregelen die hiervoor nodig zijn roepen grote weerstand op, met name bij boeren. Zij zien de wet als een directe aanval op hun broodwinning. Ondanks felle protesten in verschillende landen is de wet echter door de milieuministers bij meerderheid aangenomen.
Stedelijke leefomgeving
Hoewel de aangenomen wet een afgezwakte versie is van de originele tekst, bevat de verordening diverse concrete doelstellingen voor de vergroening van de stedelijke leefomgeving. Zo richt de wet zich op het herstel van 20% van de beschadigde ecosystemen in stedelijke gebieden tegen 2030. Dit houdt in dat gebiedseigenaren maatregelen moeten nemen om de biodiversiteit in stedelijk gebied te bevorderen. Concreet betekent dit dat het aandeel van de groene ruimte in steden met 10% moet worden vergroot, onder meer door omvorming van verharding naar parken, groene daken en stadsbossen. Maar denk ook aan het verhogen van de kwaliteit van het groen (van toevallig- en kijkgroen naar gebruiksgroen) dat een bijdrage levert aan de biodiversiteit. Voor Nederland is dat een uitdaging, want uit recent onderzoek van de Groene Stad Challenge blijkt dat de groene ruimte gemiddeld met 2,6% is gekrompen. Een daarmee samenhangende doelstelling is dat in 2030 minstens 90% van de stedelijke bevolking op loopafstand (maximaal 300 meter) toegang heeft tot een openbare groene en koele verblijfsruimte.
Juridisch bindend
De afspraken in de natuurherstelwet zijn juridisch bindend en maken een einde aan vrijblijvendheid van stedelijke vergroeningsprojecten. Landen, provincies, gemeenten en andere gebiedseigenaren zijn op basis van de regelgeving verplicht alles in het werk te stellen om de duurzame doelstellingen te behalen. Blijven zij in gebreke, dan is het – net als bij het stikstofdossier – voor private partijen, zoals natuurorganisaties, mogelijk om naar de rechter stappen. Grond- en gebiedseigenaren doen er dus verstandig aan stappen te nemen om de risico’s op vervelende rechtszaken te vermijden. NL Greenlabel biedt een integraal instrumentarium om te voldoen aan de regelgeving en de vergroening van de stedelijke leefomgeving stapsgewijs en effectief in goede banen te leiden.
De Natuurherstelwet biedt een enorme kans om als samenleving de natuur centraal te zetten in de transitie naar een duurzamer Nederland, waarin ecosysteemdiensten vele baten gaan geven, zoals een gezonde leefomgeving, klimaatadaptatie, een vitale bodem en betere waterkwaliteit.
– Lodewijk Hoekstra, mede-oprichter van NL Greenlabel
Stappenplan voor vergroening
Als aanjager van de natuurinclusieve leefomgeving heeft NL Greenlabel al sinds 2011 een methodiek ontwikkeld waarmee gebieden en terreinen worden beoordeeld op integrale duurzaamheid. De methodiek wordt omarmd door gemeenten en gebiedsontwikkelaars omdat het duurzaamheid op een laagdrempelige manier meetbaar maakt en praktische handelingsperspectieven aandraagt. De methode wordt jaarlijks gevalideerd door een Wetenschappelijke Raad van Advies en bestaat uit een stappenplan waarmee thema’s uit de natuurherstelwet – zoals biodiversiteit, gezondheid en klimaatadaptatie – concrete invulling krijgen. De eerste stap is het (digitaal) in kaart brengen van het terrein of gebied en de mogelijkheden tot vergroening, door middel van een nulmeting. Vervolgens kan aan de hand van diverse scenario’s getest en voorspeld worden waar en op welke manier vergroeningsmaatregelen het meeste effect zullen hebben (de ontwerpvalidatie). Wanneer de plannen zijn uitgevoerd kan continu gemonitord worden hoe de vergroening in de praktijk uitpakt en of aan de wettelijke verplichtingen wordt voldaan.
Breed toepasbaar
Sinds 2023 is de methodiek van NL Greenlabel geheel gedigitaliseerd en toepasbaar op zowel bestaande wijken en buurten, als op nieuwbouwprojecten die nog in de planningsfase zitten. Dat maakt de implementatie van de methodiek snel en efficiënt en daarmee zeer geschikt voor zowel gemeenten/provincies als vastgoedontwikkelaars. Door middel van een digital twin wordt voor elke wijk, gebied of project inzichtelijk gemaakt wat de effecten van vergroening zullen zijn. De indicatoren (KPI’s) geven inzicht in de onder andere thema’s klimaatadaptatie (hittestress en wateroverlast), biodiversiteit en gezondheid. In elke fase van een project wordt een labelscore (A t/m G) afgegeven, uiteindelijk resulterend in een eindbeoordeling met bijbehorend certificaat. Overheden en gebiedsontwikkelaars die van de methode gebruik maken zijn in veel gevallen ook partner van NL Greenlabel en hebben daarmee toegang tot een breed kennisnetwerk van bedrijven en organisaties die zich richten op de natuurinclusieve leefomgeving.
Succesvolle voorbeelden
Er zijn inmiddels meerdere succesvolle voorbeelden van natuurherstelprojecten in stedelijke gebieden die aan de hand van de methodiek van NL Greenlabel zijn gerealiseerd. Een bekend voorbeeld is Maanwijk in Leusden, een project van gebiedsontwikkelaar Heijmans. Deze natuurinclusieve wijk heeft niet alleen bijgedragen aan de vergroening van de leefomgeving, maar ook nieuwe recreatieve mogelijkheden gecreëerd voor de inwoners. Een ander recent voorbeeld is de woonbuurt Rivierduinen in het Gelderse Silvolde (gemeente Oude IJsselstreek). Hier maakten oude fabrieksgebouwen op een besloten terrein ruimte voor een duurzame, groene woonbuurt. De natuurinclusieve buitenruimte, waarin de historische ‘rivierduinen’ die kenmerkend zijn voor de streek, weer zijn teruggebracht, ontving een A-score op het NL Terreinlabel van NL Greenlabel. Andere gebiedsontwikkelaars, waaronder DuraVermeer, BAM Wonen, BPD en Van Wijnen gebruiken de methodiek om natuurinclusiviteit te borgen in hun gebiedsontwikkelingen. Dergelijke projecten vormen een inspiratie voor andere dorpen en steden om vergelijkbare initiatieven te ontplooien en bij te dragen aan het herstel van stedelijke natuur.
Aan de slag met de wet
De toekomst van de stedelijke leefomgeving ziet er met de invoering van de natuurherstelwet veelbelovend uit. Door de integratie van natuurherstel in stedelijke planning, wordt de realisatie van duurzame en leefbare steden voor mens en natuur de norm. Het is daarom belangrijk om te blijven investeren in natuurherstel en groene infrastructuur, om zo aan de wet te voldoen en de positieve effecten van vergroening op biodiversiteit, klimaatadaptatie en gezondheid te waarborgen. Het doel om tegen 2050 stedelijke gebieden volledig klimaatadaptief en biodivers te maken, met een aanzienlijke vergroting van de groene oppervlakte en verbeterde leefbaarheid voor alle stedelingen, is haalbaar. Met de inzet van de juiste middelen en methodieken, zoals het NL Gebiedslabel en NL Terreinlabel, ligt een duurzame stedelijke toekomst binnen handbereik en kunnen dorpen en steden transformeren in groene, veerkrachtige en gezonde leefomgevingen voor toekomstige generaties.
(uitgelichte foto bij dit artikel: Cecil Konijnendijk)