Integrale duurzaamheid

Stedenbouwkundige en gebiedsontwikkelaar Guus Wijfje (28) werkt vijf jaar bij Heijmans als ontwikkelaar op het snijvlak van gebiedsontwikkeling en conceptontwikkeling. Hij heeft meegemaakt hoe het bedrijf zich in enkele jaren tijd heeft ontwikkeld tot groene koploper. “Toen ik net van de opleiding kwam verbaasde het me dat er in de bouwsector nog weinig aandacht was voor integrale duurzaamheid. Thema’s als biodiversiteit en gezondheid speelden nauwelijks een rol bij gebiedsontwikkeling. Vaak pas aan het eind van een ontwikkeltraject kwam op de valreep de vraag of ook nog wat gedaan kon worden aan duurzaamheid.”

Inmiddels is veel veranderd in de bouwsector, vertelt Guus. “Als makers van een gezonde leefomgeving willen we bij Heijmans elk gebied waar we werken beter achterlaten dan we het hebben aangetroffen. Dat zeggen we niet alleen, dat willen we ook kunnen aantonen. Om onze duurzame ambities te kunnen realiseren zijn wij enkele jaren geleden een partnerschap aangegaan met NL Greenlabel. Naast kennisdeling leveren zij ook de bewijslast die nodig is om onze ambities te kunnen staven. Door bij al onze gebiedsontwikkelingen naar een NL Gebiedslabel A te streven, tonen we aan dat we op thema’s als biodiversiteit, gezondheid en klimaatadaptatie een werkelijke bijdrage leveren.”

Register Duurzame Leefomgeving

Om aan de criteria van het NL Gebiedslabel te kunnen voldoen, moeten veel kwalitatieve en kwantitatieve gegevens bij elkaar gevoegd worden. Een flinke klus, aldus Guus.  “Verzamelen van de juiste data kost behoorlijk wat tijd. Vaak is de kennis verspreid in de organisatie en verdeeld over meerdere systemen en personen. Om het proces te versnellen zijn we met NL Greenlabel gaan kijken of we niet een deel van de gegevensverzameling kunnen digitaliseren. Daarbij hebben we ook Tygron aan tafel gevraagd. Dit bedrijf heeft een slim platform ontwikkeld waarmee via een digital twin allerlei klimaatscenario’s voor een bepaald gebied kunnen worden gesimuleerd. Gecombineerd met actuele groendata en de methodieken van NL Greenlabel zou dit een ijzersterke combinatie kunnen opleveren, was de gedachte.”    

“Dat bleek te kloppen! Samen kwamen we al snel tot de conclusie dat we een aantal thema’s uit het NL Gebiedslabel gemakkelijk kunnen omzetten in een digitale benadering. Dat scheelt enorm veel tijd en werk. Lodewijk Hoekstra (mede-oprichter van NL Greenlabel) ging vervolgens met het team van NL Greenlabel aan de slag om de systematiek van het NL Gebiedslabel te integreren in Tygron. Je zou kunnen zeggen dat hiermee het Register Duurzame Leefomgeving (RDL) werd geboren.” 

Met dit systeem kunnen we straks een compleet stedenbouwkundig plan inladen en direct toetsen aan het NL Gebiedslabel. Zo kunnen we bij wijze van spreken met één druk op de knop de situatie vóór en ná de gebiedsontwikkeling met elkaar vergelijken.”

Mensenwerk

Betekent deze ontwikkeling dat de computer straks al het werk kan doen? Dat zeker niet, vertelt Guus. “Een belangrijk deel van het assessment blijft mensenwerk. Met name het totale proces, de stappen die doorlopen worden, moeten door menselijke assessoren begeleid en gecontroleerd worden. Neem zoiets als een beheerplan, dat we altijd met onze opdrachtgevers afspreken. Er zijn mensen voor nodig om dat uit te voeren én om te controleren dat het in de praktijk wordt uitgevoerd zoals afgesproken.” 

“Maar er zijn ook thema’s waar digitale modellen alleen niet genoeg zijn. Neem het thema biodiversiteit. Je kunt weliswaar simuleren hoeveel bomen, struiken, water of schaduw je in een gebied kunt toevoegen en je kunt het model laten inschatten wat je daarmee bereikt. Maar de echte biodiversiteitstoename kun je (nog) niet digitaal meten, dat blijft het veldwerk van ecologen. Alleen door te observeren, te tellen en te onderzoeken kun je een zinnige rapportage maken. En ook die ecologische rapporten moeten weer door een menselijke assessor worden beoordeeld.”

“Een mooie bijkomstigheid is dat door deze ontwikkeling onze ecologen hun werk steeds leuker zijn gaan vinden. Ik vraag ze soms weleens waarom ze bij Heijmans zijn gaan werken. Bouwen en bestraten is nou eenmaal ons werk, zijn wij dan niet eigenlijk ‘de vijand’? Maar juist omdat ze bij Heijmans een belangrijke rol krijgen bij het vooraf bijsturen van gebiedsontwikkelingen, zijn ze meer gemotiveerd dan ooit. Bij ons kun je als ecoloog echt het verschil maken, dat spreekt ze enorm aan.”

Gezonde businesscase

Heijmans heeft een reputatie hoog te houden als het gaat om duurzaamheid en een natuurinclusieve aanpak. Maar uiteindelijk blijft het een commercieel bedrijf, waar geld verdiend moet worden. Wordt gebiedsontwikkeling op deze manier niet erg duur? Guus: “Duurzaam hoeft zeker niet duurder te zijn. Sterker nog, door slimme ontwerpkeuzes te maken kun je kosten besparen, doordat je achteraf niet meer hoeft te corrigeren. Bovendien worden duurzame producten, zoals bakstenen en klinkers, door de groeiende vraag steeds goedkoper.”

De transitie naar duurzaamheid in de gebiedsontwikkeling lijkt echt op stoom te komen. Guus beaamt dat: “Gezien de enorme bouwopgave blijft kwantiteit belangrijk, maar het gaat ook steeds meer om de kwaliteit. De kwaliteit van de data en de systemen, maar dus ook de kwaliteit van de ecologie. Dat levert waarde op. Ons project Maanwijk bij Leusden is wat dat betreft een goed voorbeeld. Daar hebben we onze expertise en samenwerking met NL Greenlabel en de partners tot in detail toegepast. Het is een prachtige showcase van wat er allemaal kan op het gebied van duurzaamheid en natuurinclusief bouwen. Het project is daardoor wel wat duurder geworden. Ik vroeg aan de ontwikkelaar of dat negatief effect heeft op de businesscase maar hij zei me dat dat zeker niet het geval was. Want omdat de kwaliteit van de woningen en de leefomgeving een stuk hoger is, kan hij ook een hogere prijs vragen voor de woningen. De businesscase is dus gewoon gezond!”