In Amsterdam verdween tussen 2003 en 2016 maar liefst 11% van het stadsgroen binnen de ring. Deze waardevolle grond had niet alleen de prijs van het omliggende vastgoed kunnen stimuleren, maar had ook essentieel kunnen zijn bij een volgende hoosbui of hittegolf. Nu is het definitief verdwenen.

Hangende tuinen van Babylon

De verdichting van stedelijke bebouwing leidt gelukkig ook tot een andere trend: stadsgroen wordt op creatieve manieren in en rondom bebouwing geïntegreerd. De meest in het oog springende ontwerpen zijn de ‘verticale bossen’, gebaseerd op de Bosco Verticale van de Italiaanse architect Stefano Boeri. De artist impressions van deze in bomen gehulde woontorens laten de hangende tuinen van Babylon verbleken. Sinds 2019 verrijzen zowel in het centrum van Utrecht als in Eindhoven zulke torens. Andere projecten zijn eveneens in ontwikkeling. 

Het is nog maar de vraag of deze groene woontorens de verliezen aan biodiversiteit en klimaatadaptatie door bebouwing kunnen compenseren. Hoeveel bijen vliegen er op 70 meter hoogte? Hoe duurzaam is het om bomen in bakken te bewateren? Hoeveel water vangt zo’n toren op? Hoe handig is het om met veel kunst- en vliegwerk bomen te onderhouden omdat ze niet mogen groeien zoals hun soortgenoten in het (horizontale en grondgebonden) bos of park? De Bosco Verticale in Milaan heeft drie full-time zwevende tuinmannen in dienst om het ‘bos’ ter grootte van een kwart van het Amsterdamse Sarphatipark te beheren. 

Hoe handig is het om met veel kunst- en vliegwerk bomen te onderhouden omdat ze niet mogen groeien zoals hun soortgenoten in het (horizontale en grondgebonden) bos of park?

Lodewijk Hoekstra

Het is makkelijk om dit soort prestigeprojecten te beschouwen als een façade die de teloorgang van stadsnatuur verhult. Dat hoeft niet zo te zijn als ecologen, hoveniers en landschapsarchitecten vanaf het begin worden betrokken. Dan worden de vele functies van groen daadwerkelijk ingezet voor een leefbare en gezonde stad. 

Stadsgroen op waarde schatten

Ik juich de vergroening van onze leefomgeving toe. Het is mijn missie om tuinen, parken en wijken in Nederland te stimuleren waar natuur en mens in balans zijn. Ik beschouw het daarom als een positieve ontwikkeling dat er een breed politiek en maatschappelijk draagvlak omstaat voor groene steden en gebouwen. Tegelijkertijd mag groen geen doel op zich worden. Wetenschappers wijzen op het belang van een groene stad, omdat het essentieel is voor klimaatadaptatie, biodiversiteit, sociale cohesie en gezondheid van de burgers. Zodoende is het belangrijk dat we oplossingen kiezen die toekomstbestendig en circulair zijn en daarnaast een bepalende meerwaarde bieden voor mens en natuur. Anders worden steden op den duur onleefbaar. Als blijkt dat het stedelijk groen niet duurzaam is en op een omslachtige manier wordt toegepast in de woon- en leefomgeving, kan de opgaande groene trend in de knop worden gebroken. 

Als blijkt dat het stedelijk groen niet duurzaam is en op een omslachtige manier wordt toegepast in de woon- en leefomgeving, kan de opgaande groene trend in de knop worden gebroken. 

Lodewijk Hoekstra

Voorzichtigheid is geboden

Daarom pleit ik ervoor om veel voorzichtiger om te gaan met bestaande landschappelijke en ecologische waardes in stedelijk gebied. Waarom zouden we op de meest onwaarschijnlijke plekken plukjes groen toevoegen terwijl we ook in eerder stadium van planvorming bestaande parken en groenstroken kunnen versterken? 

Het uiterst belangrijke Deltaplan Biodiversiteit, dat door een breed consortium van banken, levensmiddelenindustrie, boeren, wetenschappers en milieuorganisaties werd gepresenteerd, richt zich vooral op het buitengebied. Maar de stadsnatuur staat zo mogelijk nog meer onder druk, zeker in de Randstad. Dit, terwijl de ecologische waarde daarvan in het kleine Nederland doorgaans groter is. De natuurwaarde van een gemiddeld weiland is immers veel lager dan van een woonwijk met een degelijk park. Daarom kan in steden grote winst voor biodiversiteit worden behaald als het goed wordt aangepakt. 

De groene torens geven aan dat er aan de kant van architecten en aannemers een opmerkelijke verschuiving plaatsvindt. Het belang daarvan moet niet worden onderschat. Een gebiedsontwikkeling die echt waardevol en bestendig is, ligt binnen handbereik.  

Lodewijk Hoekstra is mede-oprichter van NL Greenlabel. Hij is bekend bij het grote publiek als presentator van tuinprogramma’s en schrijver van boeken over duurzaam en gezond leven.

Dit artikel verscheen eerder in De Gelderlander